HÓA THẠCH ĐƯỢC HÌNH THÀNH NHƯ THẾ NÀO?

 

HÓA THẠCH ĐƯỢC HÌNH THÀNH NHƯ THẾ NÀO?

Ngành khảo cổ học là một ngành rất phát triển và được chú trọng từ lâu đời.  Và hóa thạch là một phần cực kì quan trọng trong việc khám phá quá khứ, vì nó phản ảnh được những hình thức sống đã từng tồn tại trên thế giới này. Về cơ bản, bằng cách nghiên cứu các hóa thạch, các nhà nghiên cứu có thể khám phá những câu hỏi như: Những dạng sống đầu tiên trên hành tinh của chúng ta là gì?

Chúng đến từ đâu?

Điều gì xảy ra với chúng?

Sự sống trên trái đất thay đổi theo thời gian như thế nào?

Khí hậu trái đất thay đổi theo thời gian ra sao?

Các dạng sống mới tiến hóa ra sao và liệu chúng có liên quan đến những loài trong quá khứ? …

Những câu hỏi này rất phức tạp và loài người chúng ta đã mất nhiều năm để nghiên cứu chúng nhắm giải quyết vấn đề lịch sử của hành tinh. Hóa thạch là một nguồn tư liệu tuyệt vời nhất có thể làm sáng tỏ một cách sâu sắc phần nào các câu hỏi phức tạp bên trên.

Vậy thật chất hoá thạch là gì?

Và quá trình hình thành hoá thạch diễn ra như thế nào?

…

Hóa thạch là gì?

Hóa thạch là di tích của sinh vật ở những trạng thái khác nhau được tìm thấy trong các tầng đá. Hầu hết mọi người thường nghĩ hoá thạch sẽ có nguyên trạng cơ thể của động/ thực vật. Thực tế là chất hữu cơ của cơ thể nó đã biến mất và chỉ còn lại 1 phần nhỏ. Các hoá thạch vốn có từ thời tiền sử, được hình thành rất chậm bởi các quá trình địa chất. Xác của các sinh vật sẽ bị phân hủy sau một khoảng thời gian. Chỉ còn sót lại các phần cứng của chúng như xương hoặc cành cây... nằm trong các lớp trầm tích và trải qua quá trình hóa thạch để biến thành đá. Tuy nhiên, hình thái kết cấu ban đầu cùng những dấu vết hoạt động của các sinh vật này trong thời kỳ đó vẫn sẽ được giữ nguyên.

Cho nên hóa thạch có thể là xác nguyên vẹn của một sinh vật, có thể là một mảnh vỏ, một khúc xương, một chiếc càng của tôm cua, cũng có thể chỉ là vết in hằn trong đá, là vết bò, là đường chui rúc trong bùn của chúng về sau đã hóa thành đá. Những sản phẩm của hoạt động sống của sinh vật như trúng, phân, xác lột, v.v... cũng là hóa thạch.

Điều kiện hình thành hóa thạch

Có 3 nhân tố căn bản nhất để hình thành hoá thạch:

Thứ nhất, sinh vật phải có những bộ phận cứng khó phân hủy như xương, vỏ răng và gỗ.... Chỉ cần ở vào điều kiện thích hợp, dù là những sinh vật mềm yếu như côn trùng hoặc sứa cũng có thể hình thành nên hóa thạch.

Thứ hai, trước khi chết, cơ thể của sinh vật cần tránh khỏi những tác động phá hủy. Bởi nếu các phần cơ thể của nó bị nghiền nát hoặc ăn mòn thì khả năng tạo thành hóa thạch là không thể thực hiện được.

Thứ ba, sau khi chết, cơ thể của nó phải được chôn vùi cùng các lớp vật chất để chống lại những điều kiện khắc nghiệt có thể khiến nó bị phân rã. Thông thường, các sinh vật biển thường rất dễ hình thành hóa thạch. Bởi vì xác của chúng sau khi chết sẽ lắng xuống đáy biển và bị cát phủ lấp. Lớp cát địa chất đó sau nhiều niên đại sẽ biến thành đá vôi (limestone) hoặc đá phiến (schist). Những vật liệu trầm tích (sediment) nhỏ sẽ không làm tổn hại đến xác của sinh vật.

Quá trình hình thành hoá thạch

Như các bạn đã biết, Trái Đất của chúng ta luôn luôn vận động. Sự chuyển động này làm các lục địa và các nội chất ở bên trong cũng vận động theo. Quá trình này sẽ tạo nên các lớp mới của đất đá, đẩy chúng lên cao và bao phủ bề mặt cũ. Nó cũng là lý do mà các tảng đá hay xuất hiện các đường sọc dọc thay vì sọc ngang hay hình xoáy.

Hầu hết các hóa thạch đều được hình thành từ các lớp đá trầm tích, chỉ có một số ngoại lệ. Qua đó ta thấy quá trình hìnhh thành hoá thạch sẽ trải qua 2 giai đoạn. Đầu tiên xác của các sinh vật sẽ được bao phủ bởi các lớp đá trầm tích của Trái Đất. Thứ hai là theo thời gian, quá trình vận động của Trái Đất trong tự nhiên sẽ tác động lên các trầm tích này và tạo ra hoá thạch.

Các dạng hình thành hóa thạch

1.    Hóa thạch đá trầm tích

Hầu hết các bộ xương khủng long mà bạn nhìn thấy trong bảo tàng tồn tại trong đá trầm tích. Hóa thạch hình thành khi một con khủng long chết trong một khu vực có nhiều di chuyển trầm tích, như đại dương, sông, hồ. Một trong những nơi này là vùng đáy - phần sâu nhất của những khu vực nước. Trầm tích sẽ nhanh chóng bao phủ lấy con khủng long, và bảo vệ cơ thể nó khỏi các tác động từ môi trường. Phần mềm của con vật cuối cùng vẫn bị phân hủy nhưng cuối cùng thì phần cứng có thành phần từ khoáng, canxi và các chất vô cơ (xương, răng, móng vuốt) vẫn sẽ tồn tại với hình dạng tương đối giống ban đầu. Trong những điều kiện nhất đinh, cơ thể có thể tạo thành hóa thạch. Loại hóa thạch trầm tích là phổ biến nhất và có mặt ở mọi nơi trên trái đất.

2.    Hóa thạch xác ướp

Nếu con vật chết trong khu vực khô ráo trong như trong hang động, nó có thể bị ép, phơi khô. Những hóa thạch loại này gọi là hóa thạch xác ướp (cho dù chúng không có điểm chung với việc ướp xác kiểu Ai Cập). Chỉ cần mất đi các chất hữu cơ, nước và mọi thứ có thể làm môi trường cho vi khuẩn là những hóa thạch này có thể được bảo quản rất lâu và giữ được một số mô mềm như vỏ, cánh.

3.    Hóa thạch băng.

Nhiệt độ băng đá có thể làm chậm tốc độ vi khuẩn hủy hoại cơ thể. Lớp băng cũng có thể ngăn chặn những kẻ săn mồi. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra cơ thể voi ma mút được bảo quản tốt trong vùng băng giá và có giá trị nghiên cứu rất lớn.

4.    Hóa thạch paraffin hoặc hắc ín

Một hình thức khác là khi con vật bị bao phủ bởi paraffin hoặc hắc ín. Dầu hỏa và các loại sáp giúp bảo vệ các mô mềm, các chất nhựa thì bảo vệ phần cứng.

5.    Hóa thạch hổ phách

Có một loại hóa thạch được coi là tuyệt phẩm là loại nằm trong hổ phách. Thời nay thì chúng ta vẫn coi chúng là vật trang trí đắt tiền và có giá trị trao đổi lớn. Hổ phách tên khoa học là succinum, là nhựa của các loài cây lá kim, chủ yếu là nhựa loài thông cổ Pityoxylon succinifer Kauss nay đã tuyệt chủng. Động vật nằm trong khối hổ phách thường là một số loài côn trùng sống gần cây.

Hóa thạch có ý nghĩa rất lớn trong quá trình khám phá lịch sử của loài người. Chỉ cần thông qua hoá thạch, các nhà nghiên cứu sẽ xác định được đó là cá thể nào và có những loài nào sống cùng trong thời điểm đó. Từ nhiều nghiên cứu như trên, lịch sử trái đất quả hàng tỷ năm cũng dần được hé lộ. Hóa thạch chính là bằng chứng về sự sống của tự nhiên và con người trong quá khứ.